Kurdî News Agency

Li gorî raporê, dewlet (nirxa sermayeya kesan) ji hêla hatin û çûnê hate kirin û neqlandinê zêdetir tê merkezkrdn; 10%’a herî dewlemend 75%’a dewlete cîhanê hene, lê nîvê herî feqîr tenê 2% hene.

Rapor dibêje ku di her herêmê de, 1%’a herî dewlemend bi tevahî zêdetirî dewlet hene ji 90%’a herî feqîr re, û neyêşeştiya sermayeyan di cîhanê de bi lez dike zêdebûn.

Nivîskarên ku Ricardo Gómez-Carrera ji Dibistana Aborî ya Parisê rê li wan digire, nivîsine: “Encamê wisa ye ku çend kesên hindiktir bi hêza aborî ya berî çirûsk tir girêdayin, lê mîlyaran kes ji bingehî stabîlîtê ya aborî jî derve mayin.”

Li gorî raporê, beşa 0.1%’a herî dewlemend ji 4% (di 1995’an de) heta li ser 6%’ê mezin bûye; dewleta milyoneran jî ji salan 1990’an ve her sal bi 8% zêde bûye — ku ev niha du caran zêdetirî zêdebûna 50%’a herî feqîr e.

Nivîskarên di nav wan de, aborînasê Fransî Thomas Piketty jî heye, ku dibêje neyêşeştiyê “ji demek dirêj ve xasiyeta bingehîn a aborîya cîhanê bûye”, lê di sala 2025’an de “asta ku hewcedariya alîkariya lezînê dike” gihişte.

Wan gotine ku kêmkirina neyêşeştiyê “tenê mijarê dadîtiyê nake, lê jî bo xwebunê ya aborî, stabîlîtê ya demokrasiyan û jiyana planêtê” girîng e. Wan teqez kir ku ev parçeyên têkçûnî ê pir nekarîne bo civak û ekosîstemên cîhanê derbas bibe.

Rapor, ku her çar salan bi hevkarî ya Bernameya Pêşketina Neteweyên Yekbûyî hate amade kirin, ji daneyên herî mezin ên vekirî li ser neyêşeştiya aborî ya cîhanê bi kar tîne û tê wateyên hemû cîhanê zêde tesîr kirin.

Di pêşgotinê de, aborînasê Nobeleyê Joseph Stiglitz dîsa daxwaza xebatkarên navneteweyî ku wek IPCC di mijarê guhertina klima de ye, li ser “şopandina neyêşeştiya cîhanê û pêşkêşkirina pêşniyarên objektîf ên li ser dane” kir.